Punda: Het hart van de Curacaose geschiedenis en geest

Punda is de navel van het mensdom, het centrum van de wereld. Ik zal u vertellen hoe dat komt. Eeuwen geleden – niemand van ons of van u was daar bij – rees en daalde de zeespiegel of het niveau van het land. Dat is om het even. Het gebeurde verschillende malen. Sommigen veronderstellen dat dit eiland nog forse rivieren heeft gehad die in barre tijden diep uitgesneden boka’s of baaien hebben gevormd, zoals de Annabaai en het Schottegat.

Punda als haven en handelscentrum

Het resultaat is dat Curacao nu dwars op de krachtige stroming in de Caribische zee ligt onder een heftige passaat met een moeilijk te bezeilen haveningang. Het water in de boka zelf is diep en uitstekend als natuurlijke haven. En Punda was die haven. Daar begon het. Vanaf 1634 begonnen de Nederlanders de punt rechts om de hoek bij de ingang van de Annabaai vol te bouwen. Eerst kwamen er brede muren tegen vreemd kanonvuur; daarna werden daarbinnen de huizen opgetrokken.

Van ‘Punta’ naar Punda

Die punt werd later Punta genoemd en vervolgens verbasterd tot Punda. Voor wat betreft de naam wordt het dus niet interessanter. Het is nu één van de wijken van Willemstad, de eerste… dat wel. Het is de kern. Er kwamen twee forten, een kerk en verder werd het voor de handel en roof ingericht: men wilde stapelen en verder verkopen. Men bouwde de huizen van steen bij gebrek aan hout. Zodoende hielden de optrekjes en panden het lang uit. Het gevolg is dat deze wijk voor een deel op de lijst van het werelderfgoed bij UNESCO is geplaatst.

Een wandeling door Punda

Afgelopen woensdag zijn we met een gids door dit deel van Willemstad gaan wandelen. Ze vertelde veel wat we al wisten, maar er zaten toch ook nieuwe dingen bij. Daar waren we uiteraard voor mee gegaan. Dat nieuwe zat voornamelijk in de diverse details die zij vertelde. Veel en velen kwamen hier aan en samen en dat verspreidde zich vanaf Punda over het eiland.

Punda als startpunt voor velen

Velen zijn hier losgeknipt van hun oorsprong, lijfelijk of mentaal. Dit heeft op ontelbare manieren plaatsgevonden, maar voor allen geldt dat dit onherroepelijk was. Duizenden zijn van vreemde kusten tegen hun wil hiernaartoe afgevoerd. Mogelijk honderden zijn door omstandigheden gedwongen zelf hiernaartoe gekomen en nog eens duizenden zijn hier vrijwillig gestrand.

De blijvende invloed van Punda

In Punda hebben veel wedergeboortes plaatsgevonden. Je kunt wel weggaan van hier, maar het laat je niet meer los. Als je hiervandaan vertrekt met een mogelijk definitieve afscheidsgroet, dan laat je iets achter wat te maken heeft met je allereigenste identiteit. Je wordt onvolledig bij vertrek. Het is mij al ooit overkomen; anders kon ik het niet weten en ook… anders had ik niet zo nodig hier weer naar toe gehoeven. Als je het eenmaal hebt leren kennen, is het alsof er nog iets aan jezelf ‘bij’ geboren wordt, zeg maar.

En in die zin is Punda het centrum en de navel, al is het maar in een hoekje van je geest, van ieders geest die het heeft leren kennen.

Reflectie over het schrijven

Ik moet vertellen dat ik deze aflevering met wat tegenzin begon te schrijven. Hoe dat zo? Tja, ik wil in dit weekboek Punda wel aan bod laten komen natuurlijk. Het is te belangrijk, maar het verhaal moet niet te beschrijvend zijn. Ik ben geen toergids op afstand of zoiets.

Punda is de bekendste plek hier. U kan de wetenswaardigheden en de bijbehorende plaatjes over de wereldberoemde Handelskade en de pontjesbrug die deze wijk met Otrobanda verbindt, zelf opzoeken. Het staat menigeen in het geestesoog geëtst. Portretten van Curaçao zijn heel vaak Punda. Moet ik daar nog wat aan toevoegen dan?

Punda vandaag de dag

Het is zoals in veel steden; vroeger was de kern ook woongebied en tegenwoordig is het alleen nog maar daglichtkoopgebied. Als de zon ondergaat, valt Punda stil. De mensen reppen zich onder de muren van de stad vandaan. In het licht van de straatlantaarn hokken en lanterfanten de havelozen. ’s Nachts is Punda officieel gevel, vooraanzicht, gehuld.

En toch blijft deze wijk in de sloffende hitte, de zilte geur en het felle licht met façades, stegen en kleuren hét punt van samenkomst en vertrek. Dat zet zich vast in de geest. Men hecht zich daardoor aan het eiland. Onlosmakelijk. Ik kan het heel moeilijk verklaren. Ik weet niet waar vandaan het komt.

Punda als levende herinnering

Mogelijk is dat doordat deze wijk nog steeds de oorspronkelijkheid van het dagelijkse leven in de eeuwen hiervoor weergeeft; het is er nog gaaf van memorie. Je wandelt door de levende herinnering van generaties en je weet gewoon dat die van jou hier ook bewaard zal blijven. Dit deel van Willemstad is de Punda firme di spiritu oftewel het hechtpunt van de geest. E lombrishi, de navel.

Dit artikel is een bijdrage van Willem van Lit. Bovenstaand verhaal is geplubliceerd publicatie in zijn tweede boek over de Nederlands Caribische eilanden. We vinden het een eer dit te mogen plaatsen. Hieronder meer informatie over zijn boeken en hoe je deze kunt bestellen:

1. Van maart 2009: De Caribische eilanden, het alternatief. Het onderscheid tussen een voortdurend uitgesteld leven en zelfverwerkelijking. Uitg. Free Musketeers, Zoetermeer. ISBN 978-90-484-0572-5. Te verkrijgen via de boekhandel (o.a. Mensing’s op Curaçao), maar ook via de uitgever of online. prijs: 17,95 euro.
2. Van mei 2010: Atlantisch rendez-vous, verhalen uit de Kraalzee. Uitg. Free Musketeers, Zoetermeer. ISBN 978-90-484-1268-6. Te verkrijgen via de boekhandel, maar ook online via bol.com of Bruna.nl (niet via de uitgever). Prijs: 24,85 euro.